Пендаровски: Најважно е да имаме демократски и транспарентен избор на претседател

Во моментов најважно е да имаме кристално чист, демократски, фер и транспарентен избор на претседател на државата. Поинаку не можеме да добиеме датум за преговори со Европската Унија, вели Стево Пендаровски, кандидатот за шеф на државата поддржан од СДСМ и коалицијата во интервју за МИА.

Пендаровски одговараше на прашања поставени од граѓани на Фејсбук страницата на МИА, но и на прашања составени од редакцијата на Агенцијата. На истите прашања и дадовме можност да одговори и на кандидатката поддржана од ВМРО-ДПМНЕ и коалицијата, Гордана Силјановска Давкова, го известивме нејзиниот штаб за идејата двајцата кандидати да одговорат на прашања на граѓани и на редакцијата на МИА, но од нејзиниот штаб ни кажаа дека Силјановска нема да одговара на нив, бидејќи прашањата не биле соодветни.

За начините на кои ќе ги мотивира да излезат на гласање граѓаните кои не излегоа во првиот круг, за тоа како планира да ги привлече за него да гласаат, оние кои во првиот круг го поддржаа Блерим Река, за адутите што смета дека ги поседува, но и за неговите слабости, за можните сценарија на ДУИ во вториот круг од гласањето зборувавме меѓудругото со Пендаровски во ова интервју.

Одговори и на прашање дали најновите случувања во Исламската верска заедница би можеле да се одразат на излезноста, при што нагласи дека немало обид за никаква интервенција ниту од него, ниту од луѓето, кои се околу него во судскиот систем не само во овој, туку и во кој било друг случај. Тука нагласува дека како политичар и кандидат за претседател не му доликува да ги коментира случувањата во ИВЗ, тие се внатрешна работа на верската заедница и додава дека мора да се почитува секуларниот карактер на државата.

Вели дека оној што ќе биде избран за претседател треба навистина да биде претседател на сите, вклучувајќи ги и оние со различно етничко потекло од неговото и нагласува дека верува оти оние кои во првиот круг го поддржаа Река ќе го препознаат неговиот концепт за инклузивност на сите. Без меѓуетничка кохензија и без почитување на Рамковниот договор, нагласува тој, не може да имаме внатрешна стабилност.

Смета дека голема е можноста тие што не гласале во првиот круг повторно да останат дома, тоа е нивно демократско право, нема да ги притиска да излезат. Но мисли дека овој пат контрастот меѓу политичките опции кои се нудат ќе натера барем еден дел од нив да гласаат.

За своите адути не сакаше да зборува, вели тоа не е благородно, а како своја мана ја спомена преголемата толерантност. Уште вели дека иако е поддржан од партија и коалиција, сепак е непартиски кандидат и дека доколку биде избран за претседател, премиерот нема да може стопроцентно да се потпира на него, дека нема сите негови ставови безрезервно да ги прифаќа. Додава дека тоа е единствен начин за продуктивна кохабитација, се останато е навлегување во категоријата партиски војници.

Под кое име на државата ја потпишавте вашата кандидатура за претседател?

Се разбира под новото име, Република Северна Македонија. Имавме и некои други ситуации во кои со противкандидатот на опозицијата потпишавме документи на кои стои новото име на државата. Првиот ден на кампањата потпишавме Кодекс во Државната изборна комисија за фер и демократски избори, на кој стоеше новото име на државата и потпишавме т.н. Зелена повелба во организација на здруженија, кои се грижат за заштита на човековата околина – што кога би биле претседатели би презеле за заштита на животната средина и таму стоеше новото уставно име. Од тој аспект ме чуди што мојата противкандидатка упорно се држи до тоа едно досега нечуено двојство во нашата политика. Приватно ќе го користи старото уставно име, кога ќе се мора, ако биде избрана за претседател ќе го користи новото уставно име. Или за по дома ќе биде Република Македонија, а за официјални средби и контакти со странски државници кога ќе доаѓаат или кога ќе оди таму ќе биде Република Северна Македонија. Треба да сме фер пред граѓаните и да кажеме дека со Преспанскиот договор имаме вакво име и дека Преспанскиот договор со ништо не го намалува, не го редуцира, поништува нашето право да се именуваме како Македонци, кои говорат македонски јазик. Во тој Договор ги имаме и македонските придавки и кодовите. Воопшто не мислам дека со тој Договор треба да се срамиме, напротив со тој Договор добиваме меѓународна верификација и за нашите граници и за тоа кој сме што сме. Оној момент кога Македонија ќе стане полноправна членка на ЕУ, македонскиот јазик како дел од тој договор, ќе биде еден од официјалните јазици, а македонскиот јазик е веќе ставен во номенклатурата на ОН, во личната карта на земјата-членка Северна Македонија, како официјален јазик на таа држава. Македонски јазик постои и во најголемата светска организација – ОН.

Кои два адута како личност ги сметате кај Вас, како најсилни за победа, а кои две особини ги сметате како најслаби?

Ова е прашање на кое речиси никогаш не одговарам, затоа што во првиот дел треба да се фалам или кога ме фалат од страна ми доаѓа непријатно. Во вториот дел треба да кажам дека немам слаби точки, во таа ситуација не би се викал не Стево Пендаровски, туку Супермен. Ако можам да издвојам некоја особина, која можеби е мана во политиката, тоа е мојата толерантност, не само во дебатите, туку и генерално во настапот на политичката сцена и јазикот, кој според мене е примерен за една европска политичка култура, не на балканштината која ја имаме во огромни количини. Луѓето од мојот штаб, од моето најблиско политичко и приватно опкружување ми замеруваат дека не сум бил поостар во некои настапи и дека не некои ад хоминем напади не сум одговарал на ист начин. И понатаму не сметам дека тоа е мана, сметам дека тоа е доблест. Тоа што повеќето од моите противкандидати го правеа тоа оди на нивно конто, јас мислам така да продолжам. Во делот на добрите страни не би си давал лични квалификации, тоа ми е непримерно. Мислам дека политичкиот концепт, кој го застапувам во овој момент е најдоброто нешто што се нуди на нашата политичка сцена, бидејќи се потпира на два главни пилари битни за државата, ако сакаме да биде демократска, просперитетна, европска. Првиот се потпира на внатрешна кохезија, не само меѓуетничка, туку и меѓуграѓанска, бидејќи ние доживеавме стравични падови во времето на режимот тие 10/11 години се поделивме тотално по политичка линија и меѓу Македонците и меѓу Албанците. Јас мислам дека тоа сега се намали, тие политички поделби не смеат да ги сечат остро фамилиите, како што е сега случајот, кога деца со родители не разговараат и се расправаат за политика и треба внатрешно да се усогласиме со една внатрешна кохезија за битни стратешки работи. Оваа наша татковина мора да биде со излезна иднина и да има пристоен живот за луѓето, кои останаа да живеат во неа. Сето друго може да биде работа на приватен и политички избор на секој од нас. Вториот столб е евроатлантската интеграција. Не можам да замислима ниту една држава во денешна современа Европа без да биде членка на двата битни сојуза, ЕУ и НАТО, затоа што НАТО дава безбедност и гаранција на сигурноста и само ако си безбеден и во мир можеш да планираш економски развој. Ако мислите дека само со автономни ресурси може да се развивате, тоа не го направила ниту една држава.

Дали сметате дека треба да бидете гласани како кандидат, претставник на коалиција, партија, со нивната агенда или како кандидат со свое знаење, свое реномено, со свој интегритет?

Ова често го говорам на трибините со граѓаните, не само во оваа кампања и во 2016 бев носител на изборна листа во единицата. Имам еден поприличен долг рекорд на јавно појавување, околу 22 или 23 години сум активен на јавната сцена, се разбира како политичар луѓето од 2014 ме гласаа на избори, на гласачко ливче. ’96 -’97 прв пат се појавувам во јавноста отприлика луѓето знаат, кој сум, што сум, за што се залагам и тие ставови ги имам и сега, ги држам истите ставови, принципи, верувам во истите вредности и тогаш сум ги држел тие исти принципи и вредности, а не сум знаел дека ќе бидам кандидат за политичка функција. Луѓето знаат дека јас не само што формално не сум партиски кандидат, бидејќи не сум член на политичка партија, туку знаат дека имам долг историјат на независност во таа смисла и дека можам својот личен и професионален интегритет да го задржам на пристојно ниво и да оддолеам на тие партиски притисоци, дали утре задутре станува збор за кадровски именувања, што се надлежност на претседателот, дали станува збор за прифаќање на бланко политички ставови, кои сега се соопштени од партиите, кои сега ме поддржуваат. Партиите кои ме поддржуваат на чело со премиерот, кој ја предводи најголемата партија во таа коалиција од 31 партија многу добро знаат кој е Стево Пендаровски, дека не може сто отсто да се потпира на мене во оваа смисла дека јас сите негови ставови, ако ја добијам довербата по 5 мај, дека тоа што тој ќе ни го каже или размислува ќе го поддржам и мислам дека тоа е единствен начин за продуктивна кохабитација. Со се друго навлегуваме во категоријата партиски војници, такво нешто на претседателската функција досега имавме цели десет години.

Ваше мислење за граѓаните, кои решија да го бојкотираат првиот изборен круг, мала беше излезноста, како ќе ги поттикнете да излезат да гласаат во вториот круг? Историски секогаш вториот круг на претседателските избори е со повисок одѕив од првиот. Исто така претседателските избори секогаш имаат помала излезност од локалните и парламентарните. Апсолутно демократско право е да не гласаш на избори, да кажеш дека политика не те интересира или да кажеш дека сите се исти, мислам дека го поминавме времето на режимот, во кое не беше дозволено тој режим да не го гласаш додека си жив. Сега немаме ниту еден регистриран случај на некој функционер, кој некого присилувал да гласа и немаме еден единствен пример на висок функционер кој притискал медиум нешто да објави или не објави. Прелиминариот извештај на ОБСЕ/ОДИХР е многу јасен во таа смисла. Првиот круг во претседателските избори беше најчистиот во последните 20-тина години сигурно. Дел од тие што не гласаа ќе си останат повторно дома, имаат таков став и немам намера да ги притискам да гласаат, но мислам дека овој пат контрастот меѓу политичките опции кои се нудат ќе натера барем еден дел да гласаат, затоа што не станува само за личен избор дали сте за Пендаровски или за Силјановска, туку станува збор за луѓе зад кои стојат политички концепти и мноштво граѓани. Во едниот концепт се нуди европска, евроатлантска иднина, се нуди соживот внатре, се нуди инклузија на сите етнички заедници во системот, во државата и апсолутна рамноправност и неселективност пред законот без разлика дали по етничка припадност сте Македонец, Албанец, Турчин, Ром, Бошњак, Влав, Србин…Од друга страна се нуди етнички ексклузивитет, главниот опозициски кандидат во првиот круг и во вториот круг во кампањата се држи до тоа дека ова е држава прво и пред се на Македонците, а потоа и на сите други. Во нивните јавни повици не ги ни повикуваат граѓаните Албанци да гласаат. Мислам дека без меѓуетничка кохензија и без почитување на Рамковниот договор не може да имаме внатрешна стабилност. Мојот концепт подразбира силна поддршка на членството во НАТО, практично сме во предворјето на полноправното членство и за два месеци од сега очекуваме датум за преговори со ЕУ, кои со овој тип на политики кои се спроведуваат изминатите година и пол до две е извесно дека ќе се случи, бидејќи можеме доста брзо да го поминеме тој процес на наше конкретно вклучување во тие евроатлантските структури. На другата страна гледаме дека се бара ревизија на Преспанскиот договор – тоа е нашата врата за НАТО. Се бара ревизија на Договорот со Бугарија, има децидни најави дека ќе се преиспитува Законот за јазици со тврдењето дека е противуставен, тоа е рецепт за политички немири внатре и тоа е сигурен показател, ако вие тоа навистина го направите и Бугарија и Грција повторно ќе не блокираат, нема да видиме ниту „Е“ од Европа, ниту „Н“ од НАТО.

Кои се според Вас се бенефитите од членство во ЕУ и НАТО, земајќи предвид дека треба да плаќаме за котизации од нашиот буџет?

Ние плаќаме и допрва ќе плаќаме како полноправна членка и за НАТО. Нашиот процент за издвојување ќе биде 0,0721, тоа е под еден процент во вкупниот НАТО буџет. Меѓутоа нема цена тоа што ние го добиваме, со влезот во НАТО добиваме дефинитивна верификација на нашата територија, на нашите граници. Ќе имаме меѓународна верификација. Добиваме дефинитивен безбедносен чадор, кој дефинитивно ќе ја позиционира Македонија на светската карта. Треба повеќе да мислиме што ќе биде со државата, дали ќе ја биде, дали ќе има немири, дали можеби некој може да ја поткопа нашата демократија и нашата стабилност, институциите во неа. Знаете колку чинеше македонската криза во 2001 година, не само од човечки животи, кои се најголемата цена, која за жал ја плативме или оние што останаа инвалиди, туку и во смисла на враќање на економијата назад. Најголемата рецесија економска во тие неколку години по конфликтот. Ако гледате низ таа призма ние само може да добиеме од НАТО. Само по ланската покана имаме најголема стапка на директни странски инвестиции во историјата на земјата – 625 милиони евра за 2018. И тоа е познато, сите знаат дека кога НАТО ве кани да влезете кај него вашата иднина е извесна и големите странски инвеститори немаат веќе сомнеж дека оваа држава ќе ја биде. И за ЕУ исто така, ќе видиме кога ќе дојде време колкав ќе биде процентот на издвојување пари, ви тврдам дека тоа ќе биде стотина пати поголема сума од европските претпристапни и другите фондови, кои ќе доаѓаат кај нас и со паметна политика, а имаме паметни луѓе, со добри апликации, можеме мноштво проекти да добиеме уште додека преговараме. Јасно е дека годишно можеме да повлечеме до една милијарда евра во различни области, можеме да повлечеме годишно од ЕУ уште пред да станеме полноправна членка, да не зборуваме за потоа. Бенефитите се сосема јасни. Давате минимална сума, која се одредува според бројот на жители и според силата на БДП, но тоа што ќе го добиеме за возврат е многу повеќе и во финансии и во ресурси и во однос на европските вредности, кои се неопходни за да направите напредна држава и општество.

Се добива впечаток дека е забрането да се каже дека во Грција живеат Македонци. Зошто во јавноста тоа е некоја табу тема?

Претпоставувам ова се однесува на една поранешна изјава во еден друг контекст на министерот за надворешни работи, кога му беше домаќин на својот грчки колега. Меѓутоа не само мојот став, туку сечиј став не може да биде поинаков освен следниов – Независно каде живеат етничките Македонци, се разбира и оние што живеат во денешна Република Грција, или во Хеленската Република зборуваат на македонски јазик. Тоа што постои една друга Македонија, Македонци за кои до скоро не бевме свесни значи грчки Македонци, кои не зборуваат македонски јазик, а го има во Преспа, тоа е работа на Грција. Меѓутоа не постои етнички Македонец во светот, независно дали живее во Канада, Австралија, во Западна Европа, во некоја од соседните држави, а неговиот мајчин јазик да не е македонски. И штом тоа го имате потврдено, верификувано во ОН на највисоко глобално ниво, јасно е дека не може да биде поинаку. Грчките Македонци, но и Грците не зборуваат македонски јазик, тие зборуваат грчки јазик.

Како мислите да ги придобиете гласачите на Блерим Река, кој остави тие самите да се определат за кого ќе гласаат во вториот круг. Станува збор за контингент од 80.000 гласови?

Ако дозволите мала замерка, никогаш не зборувам за гласачите како за контингенти, претспоставувам дека не било тоа намера и на човекот кој го поставил тоа прашање. Мојот став кон гласачите Албанци, генерално е како и кон сите други граѓани на Северна Македонија. Јас и од самиот почеток во трката за првиот круг заедно со г-динот Блерим Река зборував за Рамковниот договор како основа за меѓуетничките односи и зборував особено за Законот за јазици како последно право и важен дел со што оваа владина структура го затвори тој документ 18 години по неговото потпишување. Во неколку наврати реков дека практично неговите заложби за држава на сите или слоганот „едно општество за сите“, што го имаме од 2016 година наваму е практично исто. Значи поцелосна инклузија и целосна рамноправност на Македонците и Албанците и се разбира на сите други, бидејќи не можам да видам друга политика, друга основа во која едни ќе бидат привилегирани, а други изиграни во оваа наша заедничка земја. За жал, мислам дека опозициониот кандидат ја застапува спротивната страна. Таму се уште можеме да ги слушнеме слоганите, па и од кандидатката „Македонија на Македонците прво, потоа на сите останати“, како овие другите да се дојденци, а не се. Јас се надевам дека граѓаните Албанци во нашата земја тоа ќе го препознаат. Тоа го знаат и од порано, сега уште повеќе ќе можат да го видат тој контраст кога на сцена сме останати само ние двајца, јас и г-ѓа Силјановска и на која се гледа таа спротивставеност и сосема понакво разбирање на нашата реалност. Нашите политики мора да ја одразуваат нашата реалност. Македонија секогаш била, е и ќе биде милтиетничка во својот состав, мултирелигиозна, мултикултурна и ние тоа мораме да го почитуваме. Ова не е муабет кој треба да го водиме во кафеана или во домот. Ние зборуваме за кандидатура за највисоката политичка функција и за тоа дека тој што ќе биде избран навистина ќе биде претседател на сите, вклучително и на оние кои се со различно етничко потекло од неговото. Значи во тој дел мислам дека моите гаранции и моите заложби се далеку поубедливи и кај гласачите Албанци, од она што го нуди Силјановска.

Дали случувањата во ИВЗ може да се одразат на излезеноста на Албанците во вториот круг, неисполнет цензус и евентуално неуспех на претседателските избори?

Основниот принцип или еден од темелните начела на кои е положена оваа држава според Уставот од 1991 година, а оттогаш не сме менувале нешто во тој дел и покрај сите уставни измени, е секуларноста на државата. И јас како човек кој има припадност според традицијата, според верувањето на една религија, кога сум на јавната политичка сцена тоа не можам да го истакнувам, бидејќи тоа граѓаните не ги интересира. Ако јас утре сум претседател на сите, јас моите религиозни чувста ги оставам дома, зашто длабоко верувам дека религијата е интимна сфера на секое човечко суштество и не треба да ја мешаме со политичката сфера. Настаните во ИВЗ колку и да звучат грдо кога ги гледате на телевизија, сепак тоа не е лесен конфликт и воопшто состојбите во таа заедница. Меѓутоа јас би сакал да ги разграничиме работите – постапувањето на државните органи и постапувањето на надлежните верски институции и органи во рамки на таа верска заедница. И во делот на постапувањето на државните органи би сакал потполно да се изземам од коментирање на она што е судска одлука, добра или лоша, бидејќи како на политичар актуелен или како еден кандидат за претседател на државата воопшто не ми доликува да коментирам судска одлука, дали е правилна или неправилна. Да повторам, не постои ниту ќе постои, не само од мене туку од луѓето кои се околу мене, обид за интервенција во судскиот систем не само во оваа работа, во кој било спор во кој вие ќе издиктирате судска пресуда против вашиот политички опонент или ќе издиктирате пресуда ако сте засегнати по некоја верска линија, ако сте припадник на една заедница, а сте политички функционер па сега ќе се јавите по телефон на судот ќе му речете не знам муслиманите имаат премногу права па дајте ваква одлука или во обратна насока. Тоа мислам дека не смее да се случува, а за жал, се случуваше порано. Сакам да пледирам за потполна, реална раздвоеност меѓу религијата и државата, без разлика за која религија се работи. Мислам дека тоа е најдобриот начин да направиме европска држава. Религиозните заедници, за кои исто така постои закон и за кои исто така постои суд кој го толкува тој закон, се одвоен дел од државните структури. Немам намера да толкувам што рекол реисот, што рекле неговите противници како политичар, тоа е секуларниот дел од државата. Ниту имам намера да толкувам судска одлука, а камоли да е во завршен степен, а колку што разбрав ова е во прв степен. Не ми личи и никому не му личи од политичарите да коментира и да каже ова што се случува во ИВЗ е добро или лошо. Тоа е за верниците во таа верска заедница, за органите и телата во таа верска заедница, а ова што го работи судот во однос на внатрешните состојби во ИВЗ треба да остане работа на судот.

Дали е можно ДУИ да спроведува некој вид таен бојкот со цел, евентуално да не бидат успешни изборите, да се направат промени во начинот на кој се избира претседателот на државата, евентуално да се избира во Собранието. Дали таа варијанта ја разгледувате?

Не, затоа што слушав многу шпекулации на таа тема за првиот изборен круг дека ДУИ нема да се ангажира од икс причини и различни политички мотиви. Меѓутоа, дека ДУИ ќе биде пасивна, дека нема да запне толку колку што е нејзината објективна реална моментна политичка сила и капацитет јас тоа на терен не го видов. Зборувам и во однос на другите албански и останатите помали политички партии од тие 31 кои ме поддржуваат, ниту еден политички субјект, колку и да е мал, не видов дека апстинираа, бојкотираа или се преправаа дека агитираат за мене. Мислам дека сите чесно влегоа, оние што ме поддржаа, што потпишаа за мојата кандидатура на почетокот останаа до крај такви, вклучително и ДУИ. А ако тоа не сум го констатирал до сега по се она што го гледам на терен низ Македонија, не гледам причина дека во вториот круг сега ДУИ ќе се однесува поинаку од нивното однесување во првиот круг. Не очекувам навистина таква работа и мислам дека евентуалните измени во тој дел на нашиот политички систем се непотребни. Во овој момент ние треба да ја пополниме највисоката функција на државата. Тоа е битно, прво да бидат изборите кристално чисти и фер и битно е и да имаме претседател избран во демократска, фер и транспарентна постапка, бидејќи поинаку ние не може да размислуваме за датум за преговори, а тоа е од ултимативна важност за секој кој што живее овде, не само за кандидатите кои што се во трка.

Ана Цветковска

Виолета Геров