Бугарија: Се навршуваат 1.100 години од основањето на Пештерниот манастир крај Крепча

Во октомври се навршуваат 1.100 години од основањето на пештерниот манастир во близина на селото Крепча во бугарската општина Опака-најважниот средновековен споменик во целиот Попово-Опаче регион во регионот Тарговиште.

Локалитетот е археолошка вредност од национално значење и е под државна заштита. Од 2020 година, пештерниот манастир е даден на раководството на општината Опака, изјави Мирослав Георгиев, кустос во Регионалниот историски музеј во Тарговиште, оддел Опака, во пресрет на годишнината. Тука е пронајден најраниот кириличен натпис во светот. Годишнината е повод за организирање меѓународна научна конференција на тема „Светиот отец Антониј од манастирот Крепча: 1.100 години монаштво во бугарските земји“. Форумот ќе ги собере научниците и специјалистите во Опака од 15 до 17 октомври.

Пештерниот манастир се протега на два ката во карпестиот масив Хендебуруну над левиот брег на реката Калакоч Дере. Манастирскиот комплекс вклучува ќелии, манастирска црква и црква-гробница врежана во карпата. На ѕидовите на црквата во гробницата и околу некои од ќелиите има засечени кирилични натписи, „рунични“ знаци и цртежи, вели Георгиев.

Манастирот за наука го отвори Карел Шкорпил во почетокот на дваесеттиот век. Во раните 70 -ти години на дваесеттиот век, археологот од ВТУ „Свети Кирил и Методиј“ проф. Казимир Попконстантинов го проучуваше епиграфскиот материјал на sидовите на манастирот, потоа објави два натписи на кирилица, кои се од голем научен интерес.

Првиот, регистриран од Шкорпил, е распореден во пет реда, вкупно 134 букви, исечени, според истражувачите, со сигурна рака. Натписот гласи: „ + Во името на Отецот и Синот и Светиот Дух. Тука почива праведниот Отец Антониј + А кој прави житница во црквата, нека одговора пред Бога. Напиша недостоен Михаил. Амин “. Тоа е единствениот средновековен пишан споменик со ваква содржина досега, со предупредување за клетва за оној што ја осквернави црквата-гробница, користејќи ја како складиште (штала). Натписот директно не го означува времето на неговото пишување, наведува бугарската агенција БТА.

Друг натпис откриен од Попконстантинов за време на проучувањето на манастирот зборува за времето на неговото создавање. Се состои од девет реда и стигна до нас значително оштетена. Зачувани се 59 букви. Мора да се прочитаат првите три реда. Она што е зачувано од него гласи: „Во 921 година, во октомври, слугата Божји Антон почина …“. Натписот е единствен со информациите што ги дава за починатиот Св. Отец Aнтониj, додаде кустосот. Како што може да се види од содржината, тој бил погребан во 921 година, односно шест години пред смртта на царот Симеон и 25 години пред Св. Иван Рилски, сметан за основач на испосништвото во средновековна Бугарија. Присуството во првиот натпис на епитетот „свет отец“ пред името на починатиот основач на пештерниот манастир, зборува за почитта што ја уживал. Со назначената година на пишување, графитот е најраната кирилица во светот, пренесува БТА.

Шестте древни хебрејски и рунски натписи се исто така од интерес. Присуството на бројни натписи и цртежи во манастирскиот комплекс покажува дека тука работеле писатели и граматичари поврзани со главниот град Велики Преслав. За тоа сведочат два печати на цар Симеон Велики, пронајдени во близина на пештерниот манастир, истакнува бугарската агенција.

Кустосот додава дека според проект во 2007 година манастирот бил социјализиран – пристап кон него бил изграден преку скалилата со огради. За жал, слободниот пристап до незаштитената археолошка вредност доведе до појава на нови графити и натписи на карпестите конструкции, нанесени од несовесни граѓани.

Пештерниот манастир во близина на Крепча крие можности за развој на културен, историски и аџилак туризам. Покрај тоа, има стратешка локација – се наоѓа во близина на патот Попово -Русе и средновековниот Червен.