Шефот на Хрватското здружение на банки: Недостигот на работници е поголем проблем од инфлацијата

Втората година од пандемијата во Хрватска покажа дека економијата брзо закрепна на крилата на потрошувачката и добрата туристичка сезона, но пресметката многу брзо може да ја уништи инфлацијата, но и хроничниот недостиг на работници. Во интервју за tportal, првиот човек на Хрватското здружение на банки, Зденко Адровиќ, уште еднаш укажа на проблемите заборавени во пандемијата, кои повторно излегуваат на виделина. „Потребна ни е либерализација на пазарот на труд, како и низа реформи во економијата“, вели Адровиќ.

Болките што Зденко Адровиќ би ги санирал се јавната администрација, системот на државни компании, неразвиениот пазар на капитал и судството. Сето тоа стои на патот за привлекување значајни домашни и странски инвестиции, кои се клучни за економскиот развој.

И покрај се, банките и нивното здружение влегуваат во новата година со оптимизам и надеж дека економијата ќе живне уште повеќе, бидејќи имаат пари за кредитирање, а проекти се уште нема …

Хрватската банкарска асоцијација неодамна ги објави новите перспективи на ХУБ, кои пукаат од оптимизам. „Најпесимистичките“ економисти очекуваат економски раст од над четири проценти во 2022 година. Дали го делите оптимизмот на банкарските економисти и врз која основа?

Проектираниот раст од четири или повеќе проценти се заснова на веќе постигнатото ниво на активност, кое заради пренесување само во следната година ќе обезбеди значителна стапка на раст во првата половина од годината во однос на истиот период во 2021 година Кога на тоа ќе се додаде почетокот на повлекувањето на средствата на ЕУ од програмата Next Generation и веројатното натамошно закрепнување на туризмот со постојаните трендови во градежништвото и неколку други сектори кои растат со текот на времето, добиваме добра шанса да ја постигнеме најавената стапка на раст.

Граѓаните ги интересира дали економскиот раст ќе им донесе подобри работни места и повисоки плати, што теоретски треба да се случи. Имате ли стравувања дека инфлацијата ќе го изеде растот на платите и дали мислите дека во 2022 година може да очекуваме забавување на растот на цените?

Инфлацијата е проблем. Да беше помала, растот веројатно ќе беше поголем. Така, да, инфлацијата ќе „изеде“ дел од растот на платите, но ситуацијата на пазарот на труд каде има недостиг од работници е таква што номиналните плати веројатно ќе растат побрзо од цените. Ова може да биде особено изразено во втората половина од годината, кога притисоците на пазарот на трудот ќе бидат поизразени, а инфлацијата веројатно ќе забави доколку во меѓувреме нема нов шок на енергетскиот пазар.

И економистите на Хрватската народна банка во годишниот преглед констатираа дека во однос на БДП ја надминавме 2019 година. Дури и оваа пандемиска година, секторите како градежништвото и туризмот имаа голем недостиг на работна сила. Дали недостигот на луѓе може да го ограничи растот на економијата и како ќе се справиме со оваа хронична болест?

Оваа тема е присутна веќе четири години, а рецесијата од 2020 година само накратко го прекина трендот. Една можна мерка е либерализација на пазарот на труд, привлекување работници од поранешната држава, Украина, зошто да не и Русија, а друга, не помалку важна мерка, е да се поттикне враќањето на луѓето кои емигрирале во последниот бран на емиграција. Ова е потешко, бидејќи тие се етаблираа во западноевропските земји, каде што платите се подобри, но ако ја направиме Хрватска атрактивна за инвестиции и бизнис и го намалиме даночното оптоварување, некои од овие луѓе би можеле да се вратат.

Следната година се чини ќе биде последна за хрватската куна. Со нетрпение го очекувате воведувањето на еврото? Накратко потсетете не што значи ова за банкарскиот сектор и на што можат да се надеваат граѓаните?

На краток рок, банките губат со пристапувањето во еврозоната. Нема повеќе приходи од конверзија на валута, а ќе имаме значителни оперативни трошоци за прилагодување на ИТ системот и самата конверзија. Сепак, банките силно го поддржуваат еврото бидејќи на среден рок гледаме повеќе бенефиции отколку трошоци за нашите клиенти, од што индиректно ќе имаат корист и банките. Пред се, преку намалување на валутниот и кредитниот ризик, што значи дека граѓаните полесно ќе ги враќаат обврските, а со тоа може да се очекува подобра наплата на побарувањата со помали надворешни шокови. Исто така, долгорочно, воведувањето на еврото позитивно ќе се одрази на движењето на каматните стапки во Хрватска и можеме да очекуваме дека каматните стапки во Хрватска ќе бидат пониски отколку што би биле доколку ја задржиме сопствената валута. Воведувањето на еврото само по себе не гарантира раст на платите, но секако е голем чекор во процесот на зајакнување на хрватската економија и конкурентност, што треба да придонесе и за зголемување на животниот стандард на граѓаните.

Позитивно за банките е и тоа што придонесот на еврото во инвестициите и зајакнувањето на меѓународната трговија ќе отвори нови можности за пласман на банкарски средства. Важни индиректни придобивки се намалувањето на регулаторните трошоци и затоа тие повеќе нема да ги прават нашите банки неконкурентни со европските и се надеваме дека приклучувањето кон еврозоната ќе ги забрза реформите и ќе го подобри квалитетот на политиките. На крајот, ќе добиеме поликвиден пазар на државни обврзници и поголема отпорност на кризи.

Кога ќе влеземе во еврозоната, нашите банки би можеле да се најдат во конкурентна трка со платформи како Revolut и слични алтернативни предизвикувачи. Дали можат да создадат нарушувања во домашното банкарство или мислите дека нашите банки се доволно дигитализирани?

Ова не е нешто поврзано со еврозоната. Финтек компаниите веќе неколку години се натпреваруваат со банките на единствениот пазар, а банките наоѓаат одговори за тоа. Ако го погледнете квалитетот на банкарските апликации, ќе видите дека многумина ги користат и дека нудат поширок опсег на финансиски услуги од fintech, кој обично е веќе специјализиран. Банките се иницијатори за соработка со големите технолошки компании, така што сите сме во голем бран на технолошка трансформација и дигитализација. За банките тоа не е terra incognita, напротив, банките со децении носат технолошки промени во финансиите.

Една од горливите теми годинава беа премолчените минуси, нивното укинување и каматите на пречекорувањата. Дали банките правилно се однесуваа со укинувањето на премолчените минуси, што на крајот добија потрошувачите и дали овој проблем е затворен?

Банките не ги елиминираа пречекорувањата на трансакциските сметки, туку тоа беа редовни активности и износите на пречекорувањата беа ревидирани во однапред одредени временски интервали во согласност со приходите на клиентите. Исто така, важно е да се каже дека во вакви случаи, во кои се намалуваше износот на пречекорувањата, банките овозможија отплата во рок од 12 месеци. Прашањето за премолчени пречекорувања е сложено и важно е да се земат предвид сите околности. На ниво на Европската унија, регулативите во областа на заштитата на потрошувачите брзо се менуваат, така што во Хрватска регулативата е усогласена со таквите практики, но со одредени варијации.

Имено, во Хрватска специфичната и најстрога регулаторна рамка се гледа во тоа што имаме убедливо најниска дефинирана максимално дозволена ефективна каматна стапка во Европа. Ние се залагаме хрватските граѓани да имаат ист степен на заштита како во Германија или Австрија, но за тоа е потребно усогласување на прописите. Министерството за финансии и Хрватската народна банка креираат оптимален модел на регулатива за премолчени пречекорувања и верувам дека таквото решение ќе биде во согласност со најдобрите европски практики, а јавноста секако ќе биде информирана за сите детали кога ќе се постигне такво решение.

Годинава немаше ниту големи „драми“ околу кредитите во швајцарски франци. Дали таа приказна е завршена, има ли многу банкарски тужби поради преплатени каматни стапки и дали нешто друго се случува зад ридот?

Случајот Франак и правната несигурност за потрошувачите и банките, за жал, се уште се во тек. Според нашите податоци, не бележиме зголемен број тужби, а сметам дека тоа е пред се затоа што судовите многу внимателно пристапуваат кон тужбите и не ги решаваат автоматски. Има различни толкувања и пресуди, и покрај тоа што Врховниот суд во судската постапка, чија цел е усогласување на судската пракса, изрази правно разбирање дека поранешните должници на CHF кои конвертирале заеми биле целосно обесштетени и дека била воспоставена рамнотежа во договорниот однос. Притоа, должниците со други валутни клаузули не се ставени во неправедна положба, што е во согласност со европското право. Никој во светот не можеше да ја предвиди глобалната криза која настана и го предизвика целиот проблем, а банките веќе направија високи трошоци и верувам дека во наредниот период судската пракса ќе биде усогласена со ставот на Врховниот суд за обесштетување корисници на кредити.

Здружението Франак побара ваша оставка и кривично гонење за сомнителност во РБА лизинг – можете ли да коментирате за тоа?

Должноста претседател на Надзорниот одбор на РБА лизинг ја извршував согласно сите законски прописи и правила на струката и се залагав за почитување на сите позитивни прописи во надгледуваната компанија. За време на мојот мандат, Надзорниот одбор даде согласност за различни одлуки на Управниот одбор со примена на општите услови на тој начин што Управниот одбор работи со одлуките во согласност со важечките регулаторни и законски прописи. Функцијата во надзорниот одбор не носи со себе познавање на сите секојдневни одлуки во оперативното работење. Никогаш не сум бил запознаен со сите детали изнесени во медиумите и не сум во можност детално да ја коментирам целата проблематика.

Неодамна на тркалезна маса кажавте нешто што долго време не се слушаше, а беше вообичаена премиса за време на последната криза пред десет години: „Банките се подготвени да финансираат претприемачи, но нема проекти“. Според Вас, дали претприемничката клима во Хрватска се подобрува или сè уште сме непретприемничка земја? Што може да се направи?

Треба да правиме разлика помеѓу краткорочни и долгорочни проблеми. На краток рок, рецесијата од 2020 година прекина голем број приватни инвестиции. Најпогоден е туристичкиот сектор. Приватните компании сè уште не ги подобрија делумно своите биланси и не се впуштија во инвестицискиот циклус на постковид, бидејќи сè уште има многу непознати во воздухот. Очекувам дека тоа наскоро ќе почне да се менува и дека корпоративната побарувачка за инвестициски кредити ќе се разбуди, бидејќи каматните стапки се уште се најниски во историјата, а тој период нема да трае долго. На долг рок, Хрватска се уште не е доволно реформирана за да кажеме дека сме атрактивна дестинација за бизнис и инвестиции. Реформата на јавната администрација, системите на државните претпријатија, стимулацијата за развој на пазарот на капитал и судството се главните пречки и очекуваме Владата да ги искористи европските фондови за поттикнување на реформите во овие области.