Распадот на американско-руските дипломатски врски се протега многу длабоко и подалеку од Украина

Изгледите за осмислена дипломатија меѓу САД и Русија на кој било фронт се мрачни, бидејќи и двете земји се заглавени во најлошата конфронтација од кубанската ракетна криза од советско време.

Гледајќи внимателно еден во друг преку преговарачките маси, американските и руските дипломати никогаш немале голема меѓусебна доверба. Меѓутоа, дури и за време на Студената војна, тие склучуваа договори за главните прашања.

Сега жестокото непријателство околу руската инвазија на Украина покренува критично прашање: Дали американско-руската дипломатија всушност е мртва?

Одговорот е клучен од причини кои ја надминуваат војната во Украина и непосредните интереси на двата народи.

САД и Русија беа во центарот на речиси секоја точка за глобалните прашања, вклучително и контролата на оружјето, соработката во вселената, кибер безбедноста и климатските промени. Напредокот по овие и други прашања, како што се политиката на Арктикот и безбедноста на поморството и авијацијата, во голема мера зависи од тоа што двата гиганти ќе најдат заеднички јазик.

Нема целосен прекин на дипломатските односи. Барем засега, амбасадите остануваат отворени во двата главни града и покрај тешката, но неповрзана дипломатска расправија поради која двете страни протераа десетици дипломати од 2017 година. И Русија и САД се вклучени во преговорите за заживување на иранскиот нуклеарен договор од 2015 година, сега во Виена.

Добро познатите комуникациски канали – „жешки линии“ насочени кон спречување на нуклеарна војна, сè уште постојат. А Пентагон сега воспостави „линија за деконфликт“ – директна комуникација со руското Министерство за одбрана за да се избегнат ненамерни украински воени инциденти и ескалација.

Но, освен преговорите во Виена, се чини дека последната значајна комуникација меѓу двете страни беше известувањето на САД до Русија во понеделникот дека поради шпионажа ќе протера 12 Руси од Обединетите нации.

Американскиот државен секретар Ентони Блинкен, чиј портпарол минатата недела ги обвини Русите за вклучување во дипломатскиот „театар на сенки“, рече дека вратата на дипломатијата останува отворена, но само малку и само ако Москва ја прекине воената офанзива.

„Она што го видовме многупати е дека Русија се преправа дека води дипломатија со цел да го сврти вниманието и да продолжи со својот агресивен пат“, изјави Блинкен за новинарите во средата.

„Ако откриеме дека има области кои се во наш интерес да продолжиме да работиме, што може да вклучува одреден ангажман за Русија, ќе продолжиме да го правиме тоа“, рече тој, додавајќи, сепак, дека „не сакаме Русија да диктира на кој било начин што е во наш интерес и како да го постигнеме тоа“.

На највисоко ниво, американскиот претседател Џо Бајден и рускиот лидер Владимир Путин не разговараа од едночасовниот телефонски разговор на 12 февруари, кога Бајден му рече на Путин дека „руската инвазија на Украина ќе предизвика широко човечко страдање и ќе го наруши угледот на Русија“. Дванаесет дена подоцна, Русија изврши инвазија.

Последниот контакт меѓу највисоките дипломати – Блинкен и рускиот министер за надворешни работи Сергеј Лавров беше од пред инвазијата. Блинкен му пиша на Лавров на 23 февруари дека ја откажува закажаната средба во Женева еден ден подоцна, бидејќи не веруваше дека ќе биде продуктивна. Лавров одговори со површна забелешка, обвинувајќи ги „нефлексибилните позиции на САД“ за недостатокот на продуктивност, велат американските власти.

Дополнително, последниот јавно признаен контакт можеби беше тоа што САД на 23 февруари ја информираа Русија дека го протеруваат „бројот 2“ од нивната амбасада во Вашингтон, како одмазда за руското протерување на заменик-амбасадорот на САД од Москва во средината на февруари.

Недостигот на контакти е проблематичен, освен лутите изјави на двете страни во Обединетите нации.

„Генерално кажано, способноста за разговор треба да се зачува и на крајот обично се наоѓа начин да се направи тоа што треба да се направи“, рече Роналд Нојман, претседател на Американската академија за дипломатија и поранешен троен американски амбасадор. „Русија нема да биде засекогаш изолирана, но во моментов има потреба да им се испрати порака. Не можеме да им намигнеме додека гаснеме суверена држава“, подвлече тој.

Нојман истакна дека дури и за време на кубанската ракетна криза во 1960-тите, имало тајни контакти во кои често биле вклучени посредници, и покрај вревата на Вашингтон и Москва, и дека на крајот било постигнато мирно решение. Студените глави, рече тој, на крајот треба да надвладеат бидејќи влијанието на недостатокот на дипломатија станува повидливо.

„И ние ќе ја платиме цената на изолацијата на Русија“, рече тој.

„Но, засега се чини дека тоа е цената што треба да ја платиме (бидејќи) не сакаме да им дадеме одврзана рака на Русите“.

Со широк список на потенцијални области за соработка, администрацијата на Бајден се обиде да осигура дека не се забранети сите контакти. Тој им забрани на повеќето американски дипломати формални контакти со руски колеги во странство, но Стејт департментот во вторникот соопшти дека американскиот амбасадор во Русија Џон Саливан во последните денови бил во контакт со колегите во Москва.

Исклучоците од забранетите контакти вклучуваат не само разговори со Иран, туку и разговори со Русија на повеќето меѓународни форуми како што се Обединетите нации. Тие вклучуваат и директни разговори со Москва за конзуларни прашања, што за Соединетите Држави пред се значи судбина на најмалку двајца Американци приведени во Русија поради, како што вели Вашингтон, лажни обвинувања за шпионажа.

За Русија, меѓутоа, останува илузијата за дипломатија. И покрај тоа што руските трупи ја продлабочија својата офанзива против Украина поради меѓународниот гнев и зголемената меѓународна изолација, Лавров се обиде да продолжи со нормална работа, зборувајќи за контролата на вооружувањето на конференцијата на ОН за разоружување во Женева во вторникот.

Тој зборуваше преку видео врска откако неколку земји од ЕУ му забранија да лета за Женева поради европската забрана за летови на руски авиони, што е дел од санкциите против Москва. Лавров луто ги критикуваше членките на ЕУ за нивното „одбивање да го почитуваат правото на слобода на движење, кое е основно човеково право“.

Повторувајќи ги вообичаените обвинувања против Украина и Западот за потези за кои рече дека ја загрозуваат безбедноста на Русија, Лавров зборуваше за подготвеноста на Москва да продолжи со разговорите за контрола на вооружувањето и европската безбедност. Таа изјава звучеше шупливо бидејќи војната во Украина ги направи таквите преговори ирелевантни.

Тој ја осуди, како што ја нарече, политиката на НАТО за ограничување на Русија и одбивањето на НАТО да го исполни барањето на Москва да ја задржи Украина надвор од НАТО и да ги повлече воените сили од Источна Европа.

„Уште еднаш ги повикувам САД, нивните сојузници и клиенти доследно да ги почитуваат своите обврски да не ја зајакнуваат сопствената безбедност на сметка на другите“, рече Лавров. „Очигледно, тоа би помогнало да се подобри воено-политичката ситуација во евроатлантскиот регион и да се создадат предуслови за напредок во цела низа прашања во областа на контролата на вооружувањето, вклучително и можната работа на нови договори“, рече рускиот министер.